تاریخچه
دارالفنون
می‌دانیم که در دوران صدارت میرزا تقی‌خان ا
میرکبیر، سنگ بنای مدرسه‌ای به سبک مدارس عالی اروپا به نام "دارالفنون" در ایران گذاشته شد.صدراعظم نامدار ایران، با دیدن آکادمی‌ها و مدارس مختلف روسیه و آگاهی از وضعیت مدارس عالی غربی، اندیشه ساختن مدرسه‌ای علمی در سطوح عالی را مدت‌ها در سر داشت و سرانجام در سال ۱۲۲۸ هجری شمسی، با کسب موافقت شاه قاجار، به فرمان وی در زمینی واقع در شمال شرقی ارک سلطنتی، که قبلاً سرباز خانه بود، سنگ بنای دارالفنون گذاشته شد.
مدرسه دارالفنون در روز یکشنبه ششم دی ماه ۱۲۳۰، یعنی ۱۳ روز پس از کشته شدن امیرکبیر رسماً گشایش یافت و متاسفانه بنیانگذار کاردان آن، که نقش اساسی در بنای این مدرسه و استخدام اساتید خارجی را داشت، نتوانست در افتتاح آن شرکت داشته باشد. با قتل امیر کبیر، برنامه‌‌ها و طرح‌های توسعه‌ای که در اندیشه وی بود، عملاٌ عقیم ماند و بی‌کفایتی و بی تدبیری شاه قاجار در عزل امیرکبیر و سپس صدور فرمان قتل او، در عمل فرصت‌های بسیاری را در مسیر توسعه، از ایران سلب کرد
.نخستین رشته‌‌های تحصیلی مدرسه دارالفنون عبارت بودند از:
رشته و تعداد دانشجو
- پیاده نظام ۳۹
- توپخانه ۲۶
- طب و جراحی ۲۰
- مهندسی ۱۲
- فیزیک و شیمی و داروسازی ۷
- معدن شناسی ۵
- سواره نظام ۵
جمع کل دانشجویان ۱۱۴
پس از عزل و سپس قتل امیرکبیر، دارالفنون در روندی طبیعی، اما کند، توسعه یافت و به تدریج به جایگاه مناسب یک نهاد تعلیمی دست یافت؛ طوری که در سال ۱۲۶۸ ه ش یعنی حدود ۳۸ سال بعد از تأسیس آن، تعداد دانشجویان دارالفنون به ۳۸۷ نفر افزایش یافت. بعد از گذشت حدود پنج دهه از عمر این مدرسه، بدلیل اقدامات تند و افراطی افرادی نظیر میرزا ملکم خان، ذهن شاه نسبت به فعالیت‌ها و فارغ التحصیلان این مدرسه مشوش شد و این آغاز زوال تدریجی دارالفنون و شروع دوران فترت آن بود.پس از انقلاب مشروطیت و با ورود معلمین فرانسوی، اقداماتی اساسی برای بازسازی شأن علمی و جایگاه این مرکز آغاز شد و در سال ۱۲۸۵ ه ش "آئین‌نامه مدرسه دارالفنون" تدوین شد. براساس سیستم جدید، سال تحصیلی از شهریور ماه هر سال آغاز و تا خرداد ماه سال بعد پایان می‌یافت.
دانشسرای عالی
اولین موسسه متولی تربیت معلم برای مدارس ابتدایی ایران، با عنوان "دارالمعلمین مرکزی" در سال ۱۲۹۸ ه. ش تاسیس شد. این موسسه در آغاز دو کلاس داشت: تربیت معلم کلاس‌های ابتدایی و تربیت معلم کلاس‌های عالی. وظیفه کلاس مقدماتی، تربیت شاگردان برای تدریس در مدارس ابتدایی بود، که بعدها دانشسرای مقدماتی جای آن را گرفت و وظیفه کلاس عالی، تربیت معلم برای دبیرستان‌ها بود که درسال‌های بعد دانشسرای عالی جایگزین آن شد. در مهرماه سال ۱۳۱۲ ه. ش دارالمعلمین مرکزی به دارالمعلمین عالی تبدیل شد و به محل جدید واقع در ساختمان نگارستان منتقل شد.
بعد از تاسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ ه. ش، بخش ادبی دانشسرای عالی تبدیل به دانشکده ادبیات و بخش علمی آن تبدیل به دانشکده علوم، بعنوان بخشی از دانشگاه تهران شد.البته از سال ۱۳۳۴ ه. ش، دانشسرای عالی از دانشکدههای ادبیات و علوم جدا شد و دوره دیگری از فعالیت خود را آغاز کرد.
دانشگاه تهران
کلیات طرح تاسیس دانشگاه تهران از سال ۱۳۰۷ ه. ش توسط مرحوم دکتر محمود حسابی به وزیر فرهنگ وقت آقای حکمت پیشنهاد شد. طرح تفصیلی تاسیس دانشگاه تهران نیز در سال ۱۳۱۰ تهیه و به وزیر فرهنگ تقدیم شد و با تلاش‌‌های مرحوم دکتر حسابی و مذاکرات ایشان با نمایندگان مجلس، این طرح در سال ۱۳۱۲ ه. ش به مجلس شورای ملی رفت و سرانجام در سال ۱۳۱۳ قانون تاسیس دانشگاه از تصویب مجلس گذشت. بر اساس این قانون، به وزارت معارف اجازه داده می‌شد، موسسه‌ای به نام دانشگاه برای تعلیم درجات عالیه علوم و فنون و ادبیات و فلسفه در تهران تاسیس نماید. شعبه‌های این دانشگاه در ابتدای تاسیس بشرح زیر بودند که هر یک از آن‌ها نیز موسوم به "دانشکده" بوده‌اند:
- علوم معقول و منقول
- علوم طبیعی و ریاضی
- ادبیات و فلسفه و علوم تربیتی
- طب و شعب و فروع آن
- حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی
- فنی
پس از تاسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳، دانشکده فنی به عنوان یکی از
دانشکدههای شش‌گانه دانشگاه، به همت و تلاش خستگی ناپذیر پروفسور محمود حسابی تاسیس شد و از مهرماه همان سال فعالیت خود را آغاز نمود. به علت عدم وجود محل خاصی برای استقرار دانشکده فنی، طبقه دوم مدرسه دارالفنون به عنوان دانشکده فنی مورد استفاده قرار گرفت. در همین سال (۱۳۱۳)، از بین ۱۰۰ نفر از فارغ التحصیلان دبیرستآن‌ها، ۴۰ نفر دانشجو در رشته‌‌های مهندسی راه و ساختمان، مکانیک، برق و معدن از طریق کنکور پذیرفته شده و تحصیل خود را آغاز نمودند. ریاست دانشکده فنی نیز در ابتدا بعهده مرحوم دکتر حسابی بود. پروفسور حسابی ضمن تدوین قوانین وآئین نامه‌‌های اجرائی دانشکده فنی، طرح آزمون ورودی و پذیرش دانشجو، برنامه ریزی دروس، انتخاب استادان داخلی و خارجی وکلیه اموری را که برای گردش کار یک دانشکده فنی مدرن مورد نیاز بود، برنامه ریزی نموده و به اجرا درآورد.
در سال ۱۳۱۷، احداث ساختمان دانشکده بر اساس طرح مهندس "سیرو" و زیر نظر مرحوم دکترحسابی با ظرفیت پذیرش حداکثر ۲۰۰ دانشجو در غرب محوطه دانشگاه تهران آغاز شد و در مهرماه ۱۳۲۰، دانشکده فنی به محل جدید منتقل شد. دوره تحصیل در دانشکده فنی از بدو تاسیس تا سال ۴۵-۱۳۴۴ چهار سال و ارزش آن برابر با فوق لیسانس بود. در این سال، یک سال به دوره تحصیلی آن افزوده شد و دانشجویانی که موفق به‌اتمام دوره پنج ساله می‌شدند، مدرک فوق لیسانس دریافت می‌نمودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و از سال ۱۳۶۱، پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی مصوب شد و ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، منوط به قبولی در آزمون مجزا شد.
دانشکده فنی در بدو تاسیس در ۴ رشته مهندسی راه و ساختمان، مکانیک، برق و معدن دانشجو می پذیرفت، اما بعدها رشته الکترومکانیک جانشین رشته برق و مکانیک شد که در سال‌های ۲۵-۱۳۲۴، تعداد ۲۰ نفر در این رشته فارغ‌التحصیل شدند.
رشته مهندسی شیمی نیز بعدها به رشته‌‌های موجود دانشکده فنی اضافه شد و اولین گروه دانشجویان این رشته تحصیلی، در سال ۲۶-۱۳۲۵ از دانشکده فنی فارغ التحصیل شدند. رشته "تصفیه نفت" نیز بعد از آن به رشته‌‌های موجود افزوده شد و اولین گروه دانشجویان آنکه ۷ نفر بودند، در سال تحصیلی ۳۵- ۱۳۳۴ از دانشکده فنی فارغ التحصیل شدند.رشته "استخراج نفت" نیز در سال ۳۶-۱۳۳۵ و رشته "زمین شناسی" در سال ۴۰-۱۳۳۹، نخستین فارغ‌التحصیلان خود را تحویل داد. البته بعدها رشته‌‌های تصفیه نفت، استخراج نفت و زمین‌‌شناسی حذف شد و در سال ۱۳۵۰ رشته مهندسی متالورژی به گروه‌های دانشکده افزوده شد. رشته نقشه‌برداری نیز در سال ۱۳۶۷ در دانشکده فنی ایجاد شد که اولین گروه دانشجویان آن در سال‌تحصیلی ۷۲- ۱۳۷۱ فارغ التحصیل
شدند.
رشته مهندسی کامپیوتر از سال ۱۳۶۹ در مقطع کارشناسی و از سال ۱۳۷۳ همراه با رشته مهندسی پزشکی در مقطع کارشناسی‌ارشد در گروه مهندسی برق و کامپیوتر دانشکده فنی دایر شد. گروه مهندسی صنایع نیز در سال ۱۳۷۴ در دانشکده فنی ایجاد گردید و در حال‌حاضر در مقطع کارشناسی ارشد اقدام به پذیرش دانشجو نموده است.
همگام با تغییرات دانشگاه تهران، دانشکده فنی در سال ۱۳۸۴ به "پردیس دانشکدههای فنی" تغییر عنوان داد و دور تازه‌ای از فعالیت‌های خود را آغاز نمود. هم اکنون پردیس دانشکدههای فنی (در سه مکان به نام پردیس) با در اختیار داشتن ۶ دانشکده و ۳ گروه آموزشی زیرمجموعه، به عنوان بزرگترین مرکز آموزش عالی مهندسی کشور، به تعلیم و تربیت مهندسان جوان ادامه می‌دهد و افتخار دارد که تا کنون بیش از ۲۲۰۰۰ مهندس دانش‌آموخته داشته است.